Μετατροπή από τζάκι ανοικτού τύπου σε κλειστού τύπου

Ένα από τα πιο γνωστά στοιχεία θέρμανσης, μέσα στα χρόνια είναι τα τζάκια. Και λέγοντας τζάκια εννοούμε τα παραδοσιακά τζάκια ξύλου ανοιχτού τύπου, αυτά με την ανοιχτή εστία καύσης. Είναι η κλασική εικόνα με τα κούτσουρα να τρίζουν και τη φλόγα να χορεύει, εκεί που όλη η οικογένεια είναι μαζεμένη και η γιαγιά λέει παραμύθια στα παιδιά, στα παγωμένα χειμωνιάτικα βράδια.

Βέβαια η πραγματικότητα είναι ότι το τζάκι ως μέσο θέρμανσης ενός σπιτιού, μόνο σε παλαιότερα χρόνια χρησιμοποιούταν. Σήμερα έχει ρόλο περισσότερο διακοσμητικό και δημιουργίας ατμόσφαιρας, ενώ η θέρμανση του σπιτιού ανατίθεται σε άλλα μέσα όπως το καλοριφέρ, τα κλιματιστικά ή τα ηλεκτρικά σώματα, οι διατάξεις υγραερίου ή ακόμα πιο σύγχρονα μέσα εξελιγμένης τεχνολογίας. Και ο λόγος είναι απλός. Η απόδοση του ανοικτού κλασικού τζακιού ξύλου με τα πυρότουβλα είναι πολύ περιορισμένη. Και με τον όρο απόδοση εννοούμε το ποσοστό εκμετάλλευσης για την τελική θέρμανση, της θερμαντικής ικανότητας των ξύλων. Στην περίπτωσή του τζακιού ανοιχτού τύπου με πυρότουβλα, η απόδοση αυτή φτάνει μέχρι το 12-13%, απόδοση πολύ χαμηλή. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι δύσκολο έως αδύνατο να θερμάνει κάποιος ένα σπίτι με ανοιχτό τζάκι.

Γιατί χρειάζεται η μετατροπή από ανοιχτού τύπου τζάκι σε κλειστού τύπου τζάκι;

Κάτω από αυτές τις συνθήκες χαμηλής απόδοσης, είναι δύσκολο έως αδύνατο να θερμάνει κάποιος με ανοιχτό τζάκι, όχι μόνο ένα σπίτι αλλά ακόμα και ένα μεγάλο δωμάτιο. Που οφείλεται όμως αυτή η τόσο χαμηλή απόδοση; Η απόδοση αυτή, των παραδοσιακών ανοιχτών τζακιών, οφείλεται στους ακόλουθους λόγους:

1. Ένα μεγάλο μέρος της θερμότητας που γεννιέται μέσα στην εστία του τζακιού χάνεται "δραπετεύοντας" από τα τοιχώματα του και ως προέκταση από τα δομικά στοιχεία του κτηρίου. Οι τοίχοι πίσω από ένα ανοιχτό παραδοσιακό τζάκι δεν είναι μονωμένη. Είναι επόμενο λοιπόν αφού θερμανθούν οι τοίχοι να αποβάλουν αυτή τη θερμότητα προς όλες τις κατευθύνσεις και προς την πίσω πλευρά του τζακιού. Ποσοστό της θερμότητας που δεν θα φτάσει ποτέ μέσα στο χώρο για να τον θερμάνει.
2. Ένα άλλο ποσοστό επίσης της θερμότητας θα αποβληθεί από την καμινάδα του τζακιού ανοιχτού τύπου, καθώς η θερμότητα έχει την τάση να ανεβαίνει προς τα επάνω. Αυτό είναι σε κάθε περίπτωση αναπόφευκτο, αφού η κίνηση αυτή του θερμού αέρα προς τα επάνω, ουσιαστικά έχει να κάνει με τη βασική αρχή λειτουργίας του τζακιού, τον ελκυσμό, κατά τον οποίο η κάπνα απομακρύνεται από την εστία του τζακιού μέσω της καμινάδας. Αν αυτό δεν γινόταν όλη η κάπνα από την εστία θα έμπαινε μέσα στο χώρο και θα τον "έπνιγε". Είναι φυσικό λοιπόν, βάσει του ελκυσμού, μαζί με την έξοδο του καπνού να φεύγει από την καμινάδα και το ποσοστό της θερμότητας που αυτός κουβαλάει μαζί του. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι για την μείωση των απωλειών αυτών, κάποιοι καταφεύγουν στη λύση της καμινάδας διπλού τοιχώματος με ενσωματωμένο εναλλάκτη καυσαερίων, κάτι που μειώνει τις απώλειες ακόμα και μέχρι 20%.

Μια ενδιάμεση λύση – η ενεργειακή βελτίωση του ανοιχτού τζακιού

Οι συνθήκες αυτές οδηγούν στην ανάγκη για μερική ενεργειακή βελτίωση της απόδοσης ενός τζακιού ανοιχτού τύπου ή για μετατροπή του σε τζάκι κλειστού τύπου ενεργειακό. Για τη βελτίωση ενός τζακιού ανοιχτού τύπου, δεν υπάρχουν πολλές λύσεις παρά μόνο δύο, τις οποίες αναφέρουμε επιγραμματικά. Η μία είναι επένδυση των τοιχωμάτων του τζακιού με πλάκες από μαντέμι και η άλλη, επένδυση με πυράντοχες πυρίμαχες κεραμικές πλάκες. Σε κάθε περίπτωση από αυτές, πίσω από τις πλάκες θα τοποθετηθεί μονωτικό υλικό, κεραμοβάμβακας, που εμποδίζει τη θερμότητα να περάσει πίσω από το τζάκι, στα δομικά στοιχεία του κτηρίου.

Στην περίπτωση της επένδυσης με πλάκες από μαντέμι, υπάρχουν δύο προβλήματα. Το ένα είναι ότι το μαντέμι έχει μαύρο χρώμα μόνο, και η εμφάνιση του ανοιχτού τζακιού δεν είναι τόσο καλαίσθητη. Το χρώμα του πυρότουβλου είναι καλύτερο. Το άλλο πρόβλημα είναι ότι το μαντέμι δεν είναι πυράντοχο, δεν αντέχει δηλαδή θερμικά σοκ. Αν για παράδειγμα για κάποιο λόγο πέσει λίγο νερό μέσα στο τζάκι, η πλάκες από μαντέμι θα σπάσουν.

Στην περίπτωση της επένδυσης του τζακιού ανοιχτού τύπου με κεραμικές πλάκες επένδυσης, τα δύο αυτά προβλήματα δεν υφίστανται. Αφενός οι πλάκες είναι χρωματιστές σε οποιοδήποτε χρώμα, δίνοντας ένα αποτέλεσμα όχι μόνο καλαίσθητο αλλά και μοναδικό. Έγχρωμο τζάκι που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Αφετέρου οι πλάκες αυτές έχουν τεράστια αντοχή σε θερμοκρασίες και θερμικά σοκ και δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να σπάσουν. Επιπλέον, ο πηλός από μόνος του είναι μονωτικό υλικό, οπότε σε συνδυασμό με την επένδυση κεραμοβάμβακα από πίσω, δημιουργεί μια θερμομονωτική αδιαπέραστη ασπίδα.

Τι προσφέρει η μετατροπή του τζακιού ανοιχτού τύπου σε ενεργειακό

Φυσικά η αποδοτικότερη λύση είναι η μετατροπή του ανοιχτού τζακιού, σε αερόθερμο ενεργειακό τζάκι κλειστού τύπου. Στην περίπτωση αυτή η απόδοση της θερμαντικής ικανότητας του ξύλου ξεπερνάει το 80%, με το δεδομένο ότι η απόδοση του ανοιχτού, στην καλύτερη περίπτωση φτάνει το πολύ μέχρι 35% και στα κεραμικά τζάκια ανοιχτού τύπου μέχρι 40%. Μια εντυπωσιακή αύξηση στην απόδοση και στην εξοικονόμηση ενέργειας και χρημάτων. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους όπως αναφέρονται εδώ:

• Το ενεργειακό τζάκι είναι κλειστό οπότε οι ποσότητες αέρα που καταναλώνονται είναι μικρές, 6-8 κυβ.μ. ανά ώρα. Αυτό το στοιχείο είναι πολύ σημαντικό αν φανταστεί κανείς ότι η κατανάλωση αέρα σε ένα τζάκι ανοιχτού τύπου η κατανάλωση αέρα είναι τεράστια, 60-100 κυβ.μ. ανά κιλό ξύλου και όλος αυτός αέρας χάνεται στην καμινάδα λόγω ελκυσμού και αφαιρείται ως θερμασμένος αέρας από το δωμάτιο που βρίσκεται το τζάκι. Μπορεί να καταλάβει λοιπόν κάποιος πόση απώλεια θερμότητας και αντίστοιχη σπατάλη υπάρχει με το τζάκι ανοιχτού τύπου.
• Όλη αυτή η κατανάλωση αέρα σε ένα παραδοσιακό τζάκι συνεπάγεται ταυτόχρονα και αντίστοιχη κατανάλωση στην καύση των ξύλων. Ενώ η κατανάλωση ξύλων σε ένα κλειστό ενεργειακό αερόθερμο τζάκι είναι μέχρι και 60% μικρότερη, σημαντικά μειωμένη δηλαδή.
• Όλα τα ενεργειακά τζάκια με πόρτα, έχουν σύστημα ρύθμισης της έντασης της φωτιάς, ήτοι της κατανάλωσης των ξύλων, οπότε κάθε φορά μπορούμε να ρυθμίσουμε ανάλογα με την υπάρχουσα εξωτερική θερμοκρασία ή ανάλογα με τις ανάγκες χρήσης του χώρου που βρίσκεται το τζάκι, όταν στα κλασικά τζάκια ανοιχτού τύπου, η ένταση της φωτιάς και η κατανάλωση δεν μπορούν να ρυθμιστούν.
• Ένα σημαντικό ποσοστό της θερμότητας που εκπέμπει ένα συμβατικό τζάκι με πυρότουβλα χάνεται εκτός από την καμινάδα και από δομικά μέρη του κτηρίου, επειδή η εστία από την πίσω πλευρά δεν είναι μονωμένη. Στα ενεργειακά τζάκια όμως, υπάρχει μόνωση ανάμεσα στα δομικά στοιχεία και στα τοιχώματα του τζακιού, είτε αυτά είναι από μαντέμι είτε από πυρίμαχες κεραμικές πλάκες επένδυσης.

Δεν είναι μόνο τα θέματα της απόδοσης. Αξίζει να σκεφτεί κανείς επίσης το θέμα της ασφάλειας σε ένα ενεργειακό τζάκι κλειστού τύπου. Είναι αυτονόητο ότι, όταν μπροστά από μια εστία φωτιάς υπάρχει μια πόρτα που κλείνει, τότε μπορούμε να μιλάμε για ασφάλεια, όταν στην αντίθετη περίπτωση της ανοικτής εστίας, δεν υφίσταται.